'Regels naar de letter, maar ook naar de geest uitleggen'
Regels
Een van de leukste en meest interessante vakken in de studie rechten is rechtsfilosofie. Het vak behandelt vraagstukken als Wat is recht? en Waarom zijn wij aan recht gebonden? Het zijn vragen die elke jurist, maar eigenlijk ook elk mens, zich regelmatig zou moeten stellen. Want waarom zijn er bepaalde regels? Wat is het doel van die regels? En moeten wij ons altijd en onder alle omstandigheden aan die regels houden?
Wat mij persoonlijk altijd is bijgebleven van de colleges rechtsfilosofie is de theorie van het sociale contract. De theorie is een verklaring van de maatschappelijke samenleving vanuit de idee dat mensen ooit zonder regels en in onbeperkte vrijheid in een soort natuurtoestand leefden. Hoewel er geen consensus bestaat over wat die natuurtoestand inhield, waren de belangrijkste filosofen het erover eens dat mensen bereid waren om een deel van hun persoonlijke vrijheid in te leveren in ruil voor bescherming. De mensen sloten een sociaal contract, bestaande uit wetten en regels.
Vandaag de dag kunnen wij ons enerzijds een samenleving zonder wetten en regels niet meer voorstellen, terwijl anderzijds de grote hoeveelheid regels (verdragen, richtlijnen, wetten, ministeriële regelingen, beleidsregels, verordeningen) de samenleving voor veel mensen heel ingewikkeld maakt. Of is de samenleving zo ingewikkeld geworden dat al deze regels nodig zijn? Zijn we doorgeschoten in ons sociale contract, waardoor onze vrijheid onevenredig wordt beknot? Ik denk het niet. Zo lang wij ons maar de vraag blijven stellen wat het doel is van bepaalde regels en of wij ons daaraan onder alle omstandigheden dienen te houden. Want een sociaal contract is niets meer en niets minder dan afspraken die wij met elkaar maken. En in beginsel geldt: afspraak is afspraak, maar bijzondere omstandigheden, gewijzigde inzichten en redelijkheid en billijkheid kunnen meebrengen dat afspraken niet uitsluitend naar de letter, maar ook naar de geest worden uitgelegd.
Astrid Lof
Schipper en Lof Advocaten
Keesomstraat 6B - Alkmaar
072 572 35 37
www.schipperenlof.nl
