Alkmaars Ondernemersfonds:
Hoe ondernemers de stad en de regio verder brengen
Al jaren ijvert Ondernemend Alkmaar voor een Ondernemersfonds, en dat leidt ertoe dat de Coalitie dit heeft opgenomen in het programma 2018-2022. Dat betekent dat er nu stappen gezet kunnen of eigenlijk moeten worden. Een ondernemersfonds is een fonds waaraan alle ondernemers in een bepaald gebied, zoals een bedrijven-terrein of winkelcentrum, verplicht zijn een bijdrage te betalen. Dit gebeurt door een heffing op de onroerendezaakbelasting (WOZ) of reclamebelasting. De doelstellingen en waaraan deze middelen worden uitgegeven, worden bepaald binnen de ondernemersvereniging of op basis van een postcodegebied.
De collectieve activiteiten worden dus gezamenlijk gefinancierd om een bepaald gebied een economische 'boost' te geven Dit kan bijvoorbeeld door het investeren in camera's, gezamenlijke projecten, 'aankleding' van het gebied, de kern is dat de ondernemers zelf in overleg bepalen waar de middelen aan uitgegeven worden. Het is dus een gezamenlijke inspanning van ondernemers, overheid (gemeente) en andere partijen (vastgoed-eigenaren en andere direct betrokkenen of financieel belanghebbenden) om een bepaald gebied te ontwikkelen volgens een vooropgesteld plan. Inmiddels heeft ruim méér dan de helft van de gemeentes een BIZ of Ondernemersfonds, waarmee de toegevoegde waarde stevig bewezen is.
Hoe werkt het ondernemersfonds?
Er zijn drie vormen: het innen van gelden via reclamebelasting, het bestemmen van een deel van de OZB (doelheffing) voor niet-woningen of het instellen van een BIZ (bedrijven-investeringszone).
Praktijkvoorbeelden
Er zijn verschillende vormen: Utrecht heeft een werkend, maar complex systeem met op dit moment 91 meebeslissende partijen. Andere gemeentes kozen voor een stelsel op basis van één of meer BIZ'en, zoals de Binnenstad Haarlem of IJmond, maar daar zitten haken en ogen aan door de draagvlakmetingen die een vertekend beeld kunnen geven. Het Ondernemersfonds Leeuwarden is geïnspireerd op het fonds in Leiden en is actief sinds 2005. Leeuwarden heeft de precedenten en leereffecten uit Leiden volop 'geïmporteerd'. Dat heeft de opbouw van het fonds aanzienlijk vereenvoudigd. Bij nieuwe bedrijventerreinen in Leeuwarden wordt standaard gezorgd voor een collectief gedragen parkmanagement waarin gezamenlijke taken uitgevoerd worden. Voor de al langer bestaande gebieden is collectieve samenwerking van ondernemers opgezet, en bleken draagvlak en effectiviteit verrassend groot.
Alkmaar
Zoals het Alkmaar past, kiezen wij liever voor een bewezen, 'lean and mean'-systeem, waardoor elke ondernemer vanaf de start betrokken is en blijft bij de stad waar hij zijn bedrijf heeft en zelf meebepaalt over de inrichting van zijn werkomgeving.
Bewezen goed
Het lokale ondernemingsklimaat in Nederlandse steden wordt voor tenminste een deel bepaald door lokale factoren: bereikbaarheid en parkeren, een goed functionerende arbeidsmarkt, een heldere uitvoering van het vergunningenbeleid, een goed voorzieningenniveau, veiligheid en andere factoren. De gemeentelijke overheid heeft dus een grote verantwoordelijkheid voor het ondernemingsklimaat: een veilige en goed toegankelijke openbare ruimte en een goed opgeleide beroepsbevolking behoren tot de kerntaken van de gemeentebesturen. Maar ook de gezamenlijke zorg van ondernemers voor hun bedrijfsomgeving maakt deel uit van een goed ondernemingsklimaat. Duurzaamheidsdoelstellingen worden sneller gerealiseerd als er een collectief onder ligt.
De effecten
Naast de zichtbare investeringen in gezamenlijke projecten of het bedrijventerrein bleek dat de organisatiegraad van bedrijven op hun terrein duidelijk groter werd en dat in een aantal gevallen in Leeuwarden en Utrecht ook nieuwe bedrijvenverenigingen ontstonden. Voor overleg en belangenbehartiging is dit een gezonde situatie: korte en herkenbare lijnen met de overheid (gemeente) en sterke betrokkenheid bij het eigen gebied.
De opzet en totstandkoming
Als voorbeeld van invoering van een 'lean en mean' systeem in de praktijk, het Leeuwarder Ondernemers Fonds. Op verzoek van de ondernemers, heeft de gemeenteraad van Leeuwarden besloten om het tarief van de OZB voor de categorie niet-woningen te verhogen. Sinds 1 januari 2009 is een vastgesteld percentage van de opbrengst van deze OZB-rubriek als heffing beschikbaar als voeding voor het fonds, ter financiering van de behartiging van de collectieve belangen. Ondernemers besluiten dus zelf en samen welke bestedingen er voor het geld worden gezocht en met wie zij allianties sluiten. De structuur van het fonds lokt samenwerking en transparantie uit en leidt daardoor tot een beter ondernemingsklimaat. Maar er kunnen ook stadsbrede projecten opgepakt worden. Als voorbeeld van een collectief project buiten de eigen bedrijvengebieden: Leeuwarden is enkele jaren geleden de culturele hoofdstad van Europa geworden wat een gezamenlijke inspanning vergde. Dit leidde tot unieke projecten die bruisten van ondernemersactiviteiten. Een gezamenlijk project als de Giants Of Royal trok al 430.000 bezoekers.
De structuur van een Alkmaars ondernemersfonds in hoofdlijnen
Het fonds is van en voor de ondernemers. Dat betekent onder meer dat het geld dat via de belastingkas door alle ondernemers wordt opgebracht, ook weer ten goede komt aan die ondernemers, daar waar het is opgebracht via trekkingsrechten. Voor Alkmaar richt Ondernemend Alkmaar zich op een soortgelijk systeem als in Leeuwarden, met vooralsnog - die berekeningen kunnen eenvoudig gemaakt worden - een vrije voet om kleinere ondernemers te ontzien. Voorts heeft Alkmaar nu 12 actieve bedrijvenverenigingen, er komen er meer bij, zodat de structuren er al liggen en de trekkingsrechten eenvoudig bepaald kunnen worden.
Voor wie en door wie
Voor de goede orde, met het woord 'ondernemers' wordt in dit geval de gehele 'OZB-plichtige categorie niet-woningen' bedoeld. Dat zijn niet alleen de winkels, horeca, kantoren, agrarische bedrijven en fabrieken. Het zijn ook de organisaties zonder winstoogmerk, zoals de scholen, de zorginstellingen, cultuurinstellingen, kantoren van rijks- en provinciale overheid. Daar zit ook de crux van het ondernemersfonds. Het brengt heel werkend (gemeente) Alkmaar bij elkaar. Ook met het oog op het voorkomen van forensenverkeer, het behoud van (hoger) beroepsonderwijs en eventueel academisch onderwijs in de Regio Alkmaar en het tegenwicht bieden aan een nu al overvolle Metropool Regio Alkmaar is het nu zaak om alle zeilen bij te zetten. In Leeuwarden is de opzet binnen enkele maanden geslaagd, dat moeten wij in Alkmaar ook (kunnen) doen, ondernemingsgeest genoeg! De focus zal de eerste jaren kunnen liggen op gemeenschappelijke en noodzakelijke investeringen in bijvoorbeeld cameratoezicht (om toenemende invloed onderwereld te kunnen pareren), overige voorzieningen voor met name de industriële bedrijventerreinen, en (centrum) management voor de op detailhandel georiënteerde gebieden. Ondernemend Alkmaar stelt voor om de bestaande (geografische) indeling in bedrijvengebieden als basis te nemen, wat dekkend is over de gehele gemeente Alkmaar, inclusief de buitengebieden. Dat leidt tot in eerste instantie 12 trekkingsgebieden op basis van de huidige bedrijvenverenigingen plus een gemeenschappelijk trekkingsgebied van organisaties als scholen, sportverenigingen, kerken en overheidsinstellingen (inclusief NWZ etc.). Dit is waar de gesprekken over de invoering over zullen beslissen. Tenslotte, dat is de kern van het verhaal: de heffing is verplicht, maar als een trekkingsgebied bepaalt dat er geen gebruik van de gezamenlijke opgebrachte gelden wordt gemaakt, dan wordt dit teruggestort, wat ook geldt als in een bepaald bedrijvengebied al een andere, soortgelijk functionerende heffing ingevoerd is.
Ter oriëntatie, want er zijn al honderden Ondernemersfondsen, zijn de volgende sites een bezoekje waard:
www.leeuwarderondernemersfonds.nl voor de praktijk, www.stadenco.nl voor achtergronden en informatie en www.clok.nl voor de economisch-politieke kanten