De Herenboerderijen zijn in opmars: Ligt de toekomst van ons voedsel om de hoek…?

13 december 2021, 13:56 Algemeen

De agrarische sector ligt onder een vergrootglas. De toekomst van onze boeren staat nadrukkelijk op de politieke agenda en dat zorgt voor de nodige maatschappelijke onrust. Boze boeren trekken naar Den Haag en sinds de Boerenpartij van Hendrik Koekoek is er met de BoerBurgerBeweging plots weer een partij die de stem van het platteland laat doorklinken in ons parlement.

Het gevoel dat onze boeren overal de schuld van krijgen, ligt wellicht aan deze situatie ten grondslag. En eerlijk is eerlijk, de gemiddelde boer krijgt aardig wat voor zijn of haar kiezen. Ze krijgen doorgaans een te lage prijs voor hun producten. Hun veestapel moet gehalveerd worden om het stikstofprobleem op te lossen. Als een boerenbedrijf vlakbij een natuurgebied staat, dan moet het maar verhuizen naar de Flevopolder. Bijna wekelijks wordt er in politiek Den Haag wel een proefballontje opgelaten dat direct invloed heeft op de toekomst van onze boeren. Wat het in elk geval voorspelt, is dat de agrarische sector aan de vooravond staat van een behoorlijke transitie. Maar welke kant gaat het dan op?

Bioboeren

Begin dit jaar publiceerde Skal, dat is de certificeringsorganisatie voor de biologische landbouw, dat steeds minder boeren durven over te stappen naar biologische landbouw. En dat terwijl vanuit Brussel wordt aangestuurd op 25 procent biologische landbouw in 2030. Dat lijkt onhaalbaar. Nederland telt op dit moment circa 2.500 biologische boeren en dat op een totaal van ruim 50 duizend landbouwbedrijven die ons land telt. Hun aantal groeit wel en ook neemt de hoeveelheid grond toe waarop biologische wordt geboerd. Maar het tempo waarin het gaat, is laag. De oorzaak daarvan ligt in de onzekerheid van de markt – het marktaandeel van biologische producten in de supermarkt ligt rond de 4 procent - en daarmee ontbreekt het aan durf en vertrouwen om hierin te investeren.

Tekst loopt door onder afbeelding

Bij een Herenboerderij haal je elke week je eigen groente en fruit - Ivar Pel

Regeneratieve landbouw

Toch is er op de achtergrond een ontwikkeling gaande, een trend die niet te stuiten lijkt: het lokaal en duurzaam produceren van voedsel. Mensen leven bewuster, willen weten waar hun eten vandaan komt en ze geloven dat een veel kortere lijn tussen producent en afnemer een oplossing is voor de enorme, kostenverhogende logistiek rond onze huidige voedselproductie. Maar ook de zorgen over het klimaat en de toekomst van onze planeet spelen een steeds grotere rol. Die bewuste burgers nemen de regie in eigen hand om een verandering te bewerkstelligen. Ze vinden de tijd rijp voor een ommezwaai. Misschien niet een alles veranderende revolutie, maar wel een beweging die in de loop der jaren groter kan gaan worden. Het gaat in veel gevallen om kleinschalige, regeneratieve landbouwprojecten waar de consument heil in ziet. Regeneratieve landbouw is een productiemethode waarbij natuurlijke hulpbronnen worden versterkt in plaats van uitgeput. De methode richt zich vooral op verbetering van de bodemkwaliteit. In Amerika is deze manier van landbouw enorm aan het groeien en dat slaat over naar Nederland. Dat blijkt wel uit de hoeveelheid initiatieven die inspelen op deze andere benadering van voedsel produceren. Grootschalig, zoals het internationaal opererende InFarm en wat kleinschaliger in ons eigen land, zoals Wij.Land, De Stadsgroenteboer, Caring Farmers, Puur Dichtbij en Herenboeren Nederland.

Sterk groeiend concept

De laatstgenoemde is een sterk groeiend concept gebaseerd op het principe dat de afnemer ook de ondernemer is van de boerderij. Geestelijk vader van het Herenboeren-concept van Geert van der Veer, ingenieur landbouw, natuur en recreatie. Een Herenboerderij is een duurzaam opererend, kleinschalig coöperatief gemengd bedrijf. Het is ongeveer 20 hectare groot en brengt in beginsel voedsel voort. Een Herenboerderij heeft gemiddeld 200 leden en die leden zijn ook de eigenaren van de boerderij. Op de boerderij worden groente, fruit, vlees en eieren geproduceerd die wekelijks aan de leden worden uitgeleverd. De leden mogen, maar hoeven niet op het land te werken. Daar is een agrarisch bedrijfsleider voor aangesteld, ook wel de Herenboer genoemd. Inmiddels zijn er 12 van dit soort boerderijen operationeel en circa 30 in oprichting. Dat maakt Herenboeren Nederland tot een van de snelst groeiende initiatieven die als basis hebben het runnen van een regeneratief/natuur-inclusief boerenbedrijf.

Tekst loopt door onder afbeelding

(Foto: aangeleverd)

Herenboeren Duinstreek

In Noord-Holland staan vier van dit soort boerderijen in de startblokken. In Heemstede, Hoorn, Castricum en in de regio Alkmaar. In de Bergermeer, even ten noordwesten van de stad, gaat op 1 januari komend jaar Herenboeren Duinstreek van start. Daarmee wordt het de eerst draaiende Herenboerderij van Noord-Holland. Initiatiefneemster en tevens voorzitter van het bestuur van de boerderij is de 33-jarige Zaza Versteeg uit Bergen. ,,We zijn eigenlijk een bedrijf met 238 ondernemers. Dat zijn de leden van de coöperatie, maar tevens de eigenaren van de boerderij. Dat maakt dit tot een bijzonder bedrijf. Want je bent investeerder, ondernemer, producent en consument tegelijk. Klant van je eigen bedrijf. Dat maakt iedereen verbonden met wat er op de boerderij gebeurt. Een uniek concept.’’

De Herenboerenbeweging startte circa 8 jaar geleden met een eerste boerderij in Boxtel. Die draait nu op volle toeren en produceert wekelijks voldoende eten voor 500 monden. Inmiddels zijn er tal van Herenboerderijen bijgekomen in onder meer Rotterdam, Apeldoorn, Loenen, Leimuiden, Breda, Tilburg, Weert, Assen en binnenkort dus in Alkmaar/Bergen.

Evenwicht

‘’Wat ik zo prettig vind aan het concept is dat het niet alleen draait om duurzaam en lokaal geproduceerd voedsel, maar juist om dit in evenwicht te doen met de omgeving’’, vervolgt Zaza. ‘’We verbeteren de bodemkwaliteit, zetten de natuur in zijn kracht en ondernemen met veel respect voor plant en dier. Bovendien doen we dit niet alleen voor onszelf, maar voor 7 generaties. Dus als je een Herenboerderij begint, doe je dat in principe voor komende 50 jaar. Ik denk dat we sámen iets moois kunnen opbouwen wat anderen kan inspireren, waar we van kunnen leren en óók nog eens heerlijk van kunnen eten. Ik heb gezien dat we met het Herenboerenconcept in een behoefte voorzien.”

Positieve feedback

“We zijn eind 2019 voor het eerst bijeengekomen met een aantal enthousiastelingen. In het voorjaar van 2020 hebben we de coöperatie opgericht en zijn we begonnen met het werven van leden. In nog geen half jaar tijd hadden we de benodigde 150 intentieverklaringen binnen en nog voor het einde van dat jaar zaten we zo goed als vol. Begin van dit jaar konden we grond kopen in de Bergermeer en dus onze plannen verder gestalte geven. De provincie en gemeente zijn positief over onze boerderij. De officiële vergunning is weliswaar nog niet binnen, maar het past in alle opzichten bij de beleidsplannen om de biodiversiteit te vergroten, stikstofuitstoot te verlagen en duurzaam voedsel te produceren. Omdat we gaan boeren om een bestaand boerenland, kunnen we sowieso met een groot deel van onze activiteiten starten en dat gaan we ook doen. Mede daardoor kunnen we komend voorjaar al oogsten en onze leden van hun eigen land laten eten. Dat er in korte tijd zoveel mensen, jong en oud, bereid zijn geweest om mee te doen, laat zien dat dit gewoon past in deze tijd. Ook de bereidheid om in deze opstartfase al wat te doen en mee te werken aan de totstandkoming van de boerderij, is groot. Bovendien krijgen we veel positieve feedback van mensen om ons heen. We hopen in 2023 helemaal operationeel te zijn en als een volwaardige Herenboerdij te kunnen draaien.’’

(Foto; aangeleverd)