Astrid Lof
Astrid Lof

Draait de wereld (gewoon) door?

De zoveelste affaire rondom ongewenst gedrag op de werkvloer heeft het nieuws gehaald. Dit keer geen seksueel grensoverschrijdend gedrag, maar woedeaanvallen en machtsmisbruik. De Tweede Kamer en het mediapark zijn de ‘plaats delict’. Waarom gaat het toch telkens weer mis? En is dit iets van de laatste jaren of werd dergelijk gedrag decennia geleden met de mantel der liefde bedekt? Maar vooral: wat kunnen we doen om te zorgen dat het stopt? Veiligheid op de werkvloer is belangrijk. Net zoals veiligheid in een thuissituatie en in andere situaties van sociale samenhang.  

In 2019 is het internationale verdrag tegen geweld en intimidatie op het werk aangenomen door de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO). Nadien zijn door het kabinet maatregelen genomen ter voorkoming van (seksueel) grensoverschrijdend gedrag. Zo is per 1 april 2022 een regeringscommissaris grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld aangesteld en is een Nationaal actieplan Aanpak Seksueel grensoverschrijdend gedrag en Seksueel geweld opgesteld en uitgevoerd. Ook is er hernieuwde aandacht voor een reeds in 2020 ingediend wetsvoorstel tot wijziging van de Arbeidsomstandighedenwet in verband met het verplicht stellen van een vertrouwenspersoon. Voorgesteld wordt om een nieuw artikel aan de Arbowet toe te voegen dat regelt dat iedere werknemer zich tot een interne en/of externe vertrouwenspersoon kan wenden in geval hij/zij te maken krijgt met ongewenste omgangsvormen.


Volgens de initiatiefnemers van het wetsvoorstel spelen vertrouwenspersonen een essentiële rol in het voorkomen en beperken van de impact van ongewenste omgangsvormen. De mogelijkheid om in vertrouwen, in een veilige omgeving, als melder je verhaal te kunnen doen, leidt volgens de initiatiefnemers tot de-escalatie en minder verzuim. Sociale steun is belangrijk voor het veiligheidsgevoel tijdens het werk. Uit onderzoek van TNO zou voorts zijn gebleken dat de vertrouwenspersoon een belangrijke succesfactor is bij goed beleid tegen ongewenste omgangsvormen.

Rol van vertrouwenspersonen

Uit eigen onderzoek naar rechtspraak over de rol van de vertrouwenspersoon in kwesties waar grensoverschrijdend gedrag een rol speelt, is mij gebleken dat er nog nauwelijks uitspraken zijn gepubliceerd. Dit terwijl toch ruim 50% van de organisaties in Nederland een vertrouwenspersoon heeft. Mogelijk heeft dit te maken met de relatief nieuwe rol die de vertrouwenspersoon in het arbeidsrecht inneemt, maar misschien ook met het feit dat vertrouwenspersonen vervullen in het voorkomen en beperken van de impact van ongewenste omgangsvormen. Hoe dan ook, we zijn er nog lang niet, getuige de vele voorbeelden die het nieuws halen.  

Naar aanleiding van de aflevering van BOOS over vermeend seksueel grensoverschrijdend gedrag achter de schermen bij het RTL 4-programma The Voice of Holland, is eerder dit jaar bij de NPO onderzocht of er bij de omroepen genoeg vertrouwenspersonen zijn. NPO-voorzitter Frederieke Leeflang zegt dan ook “niet te begrijpen dat dit kon gebeuren” en heeft toegezegd een onderzoek te zullen instellen naar de werksfeer bij De Wereld Draait Door. Dat roept wel de vraag op of de aanwezigheid van vertrouwenspersonen voldoende is om ongewenst gedrag te bestrijden. Misschien is het goed om bij de basis te beginnen: een goede discussie met elkaar voeren over hoe we als werkgever/werknemer met elkaar willen omgaan en elkaar aanspreken op (on)gewenst gedrag. Doen we dat niet, dan weten we één ding zeker: dan draait de wereld onveranderd door.