Paardenmarkt 1: terugblikken op de Rijks-HBS

30 maart 2023, 12:56 Algemeen

De Alkmaarse Paardenmarkt kent een interessante geschiedenis. De indrukwekkende historische opgravingen van 2010 legden onder andere herinneringen aan het Minderbroederklooster (1448-1574) en massagraven uit de tijd van de Spaanse belegering bloot. Door de eeuwen heen is het plein de thuisbasis geweest van bijzondere voorzieningen, bedrijven en organisaties. Sommige Alkmaarders kunnen zich de HBS in het bijzondere pand aan het plein (nummer 1) nog wel herinneren. We blikken terug op de tijd dat het een school was, én we spraken met Schenkeveld Advocaten, het advocatenkantoor dat er nu gevestigd is.

In 1867 opende de Rijks-HBS op de Alkmaarse Paardenmarkt de deuren. Het gebouw is een ontwerp van gemeentearchitect W.K. du Croix. Jongeren uit de gegoede burgerij deden op de HBS in eerste instantie drie jaar lang kennis op die nuttig zou zijn voor hun toekomst, welk beroep ze ook zouden kiezen. Het was geen vooropleiding voor de universiteit, daar was het gymnasium voor. In de praktijk werd er echter al snel naar gestreefd dat ook leerlingen van de HBS naar de universiteit konden. 

Etiquetteregels

De HBS veranderde in een vijfjarige opleiding en werd een groot succes. De school groeide snel en moest uitbreiden, wat je nog steeds goed kunt zien aan de verbrede gevel. Naast gewone lessen werd in het begin ook gymnastiekles gegeven in de vorm van exercitie-oefeningen. De jongens moesten ‘s morgens vroeg, met een geweer op hun rug, lopend naar Koedijk en weer terug. De HBS had halverwege de jaren vijftig ruim driehonderd leerlingen en stond onder leiding van de strenge directeur Keyser. Als je bij hem op het matje geroepen werd, was je nog niet jarig. Op zaterdagmiddag gaf hij zelf ‘beleefdheidles’, waarin hij de leerlingen de etiquetteregels bijbracht. De leraren, die elkaar elke ochtend met een handdruk begroetten, gaven tamelijk traditioneel les en het onderwijs was van een goed niveau.

Het gebouw aan de Paardenmarkt werd in 1971 verlaten en de laatste HBS-examens vonden plaats in 1973. Het gebouw stond na het vertrek van de school leeg en raakte steeds meer in verval. Men overwoog het gebouw te slopen, maar in 1988 werd besloten om over te gaan tot restauratie. Bijzonder is daarbij de reconstructie van het oorspronkelijke tympaan op de kroonlijst boven de ingang. In 2000 is er in het trappenhuis een groot glas-in-lood triptiek teruggeplaatst van de beroemde Haarlemse glazenier W. Bogtman. Er is een spreuk van Jacob Cats in opgenomen: ‘De derde strengh hout den kabel.’ Dit wil zeggen dat als iets niet direct lukt, het de moeite is om het nogmaals te proberen. Oftewel: ‘driemaal is scheepsrecht’. De schoolkrant van de HBS, De Kabel, is destijds naar deze spreuk vernoemd.

Bijzonder triptiek

Momenteel wordt het pand gebruikt voor advocatuur door Schenkeveld Advocaten, dat werd opgericht in 1908. Wiebe Hovingh, een advocaat gespecialiseerd in o.a. Arbeidsrecht en Onderwijsrecht, vertelt: “Veel mensen die bij Schenkeveld over de vloer komen, hebben herinneringen aan de HBS of kennen er verhalen over van hun ouders. Laatst was hier iemand die zelf op de HBS heeft gezeten. Hij liep meteen naar een bepaalde hoek van het gebouw, omdat daar destijds het scheikundelokaal zat en hij dat een fantastisch vak vond. Hij wist nog precies waar de kasten met materialen stonden. Uiteraard bewonderen mensen ook de triptiek boven het trappenhuis - een bijzonder kunstwerk. De spreuk is overigens ook heel toepasselijk voor ons werk. Als de uitspraak in een zaak niet is wat je cliënt hoopte, gaan we in hoger beroep en proberen we het nog een keer.”